Ontdek de geschiedenis van het Raadhuisplein

We kennen allemaal het Raadhuisplein als het grote terrassenplein in Apeldoorn. Maar wist je dat onder het het terras vroeger een kerk stond en het oude Raadhuis voor langere tijd alleen maar een onderverdieping had? Ontdek de bijzondere geschiedenis van dit plein.

Kerk onder het Raadhuisplein

Vanaf 1200 stond hier al een kerk, welke in 1595 opnieuw opgetrokken werd uit tufsteen. De kerk was oorspronkelijk Rooms-Katholiek, maar tijdens de Reformatie veranderde dit.

Foto: Vereniging Oud Apeldoorn

Begraven

Een van de dingen die veranderden met de intrede van het protestantisme was dat er voortaan ook doden in de kerk begraven konden worden. Zo zijn in de Apeldoornse kerk onder andere de stoffelijke resten van Wilhelmina van Pruisen (de in 1820 op het Loo overleden weduwe van Stadhouder Willem V) en van Admiraal Jan Hendrik van Kinsbergen (tijdelijk) bijgezet.

Afgebroken

In 1842 werd de, inmiddels krakkemikkige, middeleeuwse kerk afgebroken om plaats te maken voor een marktplein en een stadhuis. Hierbij speelde ook mee dat Koning Willem I een nieuwe kerk aan de Loolaan wilde laten bouwen, zodat deze dichter bij het Loo stond, waardoor de zondagse kerkgang niet meer zo ver was voor de koniklijke familie. De burgemeester, Bas Backer, schreef een officiële brief aan de kerkvoogdij met het verzoek de kerk te verplaatsen. De voorzitter van deze voogdij, dezelfde heer Bas Backer, beantwoordde de brief, al even officieel, positief en dus werd er, even buiten de dorpskern aan de Loolaan, de N.H. Grote Kerk opgericht. Ook werd er, in 1847, vlakbij het station, een nieuwe Mariakerk opgericht. Dit werd de eerste katholieke kerk in Apeldoorn sinds de reformatie.

Tekening H Ummels, bron Collectie Gelderland

Fundering

In 1989 en 1996 vonden op het Raadhuisplein opgravingen plaats op de plek van de oude dorpskerk. Aan de zuidzijde van het plein werden resten van de romaanse voorganger van de kerk gevonden. De fundering van deze middeleeuwse kerk ligt nu onder het plein, ongeveer 60 cm. onder het maaiveld. De contouren die nu zichtbaar gemaakt zijn geven de omtrek van de kerk in de 15e eeuw weer.

Van de inboedel van deze kerk zijn alleen het orgel en het zandstenen doopvont bewaard gebleven. Het orgel staat in de dorpskerk van Beekbergen, het doopvont vind je in het CODA museum.

Het oude Raadhuis

Vanaf 1842 werd het oude Raadhuis gebouwd op het Raadhuisplein. Tot 1842 vergaderde de gemeenteraad in een zaaltje van herberg 'Het Roode Hert' aan de Dorpstraat vlakbij de oude Mariakerk, maar dat werd te klein voor de zich ontwikkelende gemeente. In 1839 stelde de gemeente 12.000 gulden beschikbaar de bouw van een raadhuis, waar later nog 8000 gulden bij kwam.

Minerva

Er werd een ontwerpwedstrijd uitgeschreven, maar hier werd nauwelijks op gereageerd. Uiteindelijk werd er gekozen voor het anoniem ingezonden ontwerp 'Minerva' van gemeente-opzichter Albert Liese. De geldprijs ging aan zijn neus voorbij, want men vond dat hij als gemeenteambtenaar genoeg geld verdiende. Al met al leverde het ontwerp hem 6 tientjes op. Wel kreeg hij de eer om tot bouwopzichter benoemd te worden. Op 9 februari 1843 kon het in gebruik worden genomen.

Het oude Raadhuis in de periode 1843 tot 1898

Foto: CODA Beeldbank

Groei

Door de ontwikkeling van de Parken groeide Apeldoorn door en werd ook het Raadhuis te klein. Gemeente-architect Gerrit de Zeeuw verbouwde in opdracht van burgemeester H.P.J. Tutein Nolthenius het Raadhuis in 1898 en breidde het uit met bijvoorbeeld een extra bovenverdieping. Ook de Apeldoornse markt paste inmiddels niet meer op het Raadhuisplein. Hiervoor werd het huidige Marktplein aangelegd aan de andere kant van het Raadhuis.

Oude Raadhuis in periode 1898 tot en met de brand in 1943

oude ansichtkaart van het Raadhuis

Brand.

Op 19 mei 1943 ging deze hele bovenverdieping in vlammen op. Of hier sprake was van een verzetsactie om het bevolkingsregister uit handen van de Duitsers te houden of dat het een ongeluk betrof is tot op de dag van vandaag een mysterie. De bovenste etage was compleet vernietigd.

Archief: Mijn Gelderland

Het raadhuis bleef hierna in gebruik als raads- en trouwzaal, maar pas in 1977 werd het gebouw weer een uithangbord van de gemeente, want toen werden eindelijk de boven- en zolderetage gerestaureerd.

Bronnen: mijngelderland.nl, voa.nl en geheugenvanapeldoorn.nl